Ziekenhuisopname: hoe een correcte geneesmiddelenlijst opstellen?

"Historisch gezien is het in ons ziekenhuis sinds 2008 de apotheker die zich ontfermt over de 'medication reconciliation' van patiënten die opgenomen worden voor een geplande chirurgische ingreep", zegt Sandrine Wustefeld, directeur van de apotheek van de Clinique Notre-Dame de Grâce (CNDG) in Gosselies, een deelgemeente van Charleroi. "Het is een bijzonder tijdrovende taak. Het kost vaak heel veel tijd en moeite om informatie in te winnen."Daarbij komt het huidige tekort aan ziekenhuisapothekers wat op zijn beurt leidde tot een reorganisatie van de ziekenhuisapotheek. "We zijn vertrokken van de stelling dat een apotheker opgeleid is om die taak op zich te nemen om geneesmiddeleninformatie in te zamelen en te controleren. In sommige gevallen kan een zelfstandige apotheker die de verpakkingen, de kleur van de tabletten en stockrupturen kent, en ook de dagelijkse realiteit van een officina-apotheek, helpen om de nodige informatie zo snel mogelijk te verstrekken. Daarom namen we Marie Heremans halftijds in dienst, die tegelijkertijd als zelfstandig apotheker werkt. Die combinatie is een heuse meerwaarde voor ons project."Het project werd geïmplementeerd in een aantal sleutelfasen. In een eerste etappe, buiten het ziekenhuis, werden de apothekers (40) uitgenodigd die binnen een straal van vijf à zes kilometer van het ziekenhuis gevestigd zijn. "We wilden hen informeren over het project en zien hoe ze reageerden. De drie apothekers die naar de vergadering kwamen, waren heel gemotiveerd", zegt Marie Heremans."Zij konden uiting geven aan bepaalde frustraties en wij konden uitleggen wat de problemen zijn zodat de apothekers weten waarom we op een bepaalde manier werken en hoe", zegt Sandrine Wustefeld. "Ze weten bijvoorbeeld niet dat we een therapeutisch formularium hebben waarin uitgelegd wordt waarom we geneesmiddelen vervangen tijdens een ziekenhuisopname." En dan is er nog het feit dat ziekenhuisapothekers geen toegang hebben tot het Gedeeld Farmaceutisch Dossier.In een tweede fase werden de documenten herzien die in het ziekenhuis gebruikt worden om geneesmiddeleninformatie in te zamelen. De apotheek krijgt die documenten uit twee verschillende bronnen: een document dat overhandigd wordt door de chirurg aan de patiënt die het moet invullen en aan de anesthesist geven, en anderzijds de geneesmiddelenanamnese uitgevoerd door de verpleegkundige bij de opname van de patiënt."In theorie krijgen we twee documenten, maar die zijn vaak niet volledig", zegt Marie Heremans. "Het is dan ook belangrijk dat die gegevens 'gekruist' worden. Als er hiaten zijn of tegenstrijdigheden, dan nemen we contact met de huisarts of de apotheek van de patiënt. Daarna wordt de behandeling gevalideerd door de ziekenhuisarts en kunnen de geneesmiddelen afgeleverd worden."De belangrijkste verandering die aangebracht werd in het document dat gebruikt wordt door verpleegkundigen is het feit dat er melding gemaakt moet worden van de 'vaste' apotheker. In het blauwe formulier voor de patiënt werd de nadruk gelegd op het visuele aspect om het gebruiksvriendelijker te maken. Zelfstandige apothekers merkten op dat het blad niet heel leesbaar was en ook de vorm werd herzien; de kleur en de kwaliteit van het papier. De officina-apothekers stelden ook voor dat er een affiche zou komen om patiënten aan te zetten om met hun apotheker te spreken voordat ze opgenomen worden in het ziekenhuis.Ook de patiënten moeten gemotiveerd worden. "We spraken met alle chirurgen om hen te sensibiliseren voor ons project en we maakten een document om patiënten te helpen met bijvoorbeeld een tijdlijn die aangeeft op welk ogenblik ze wat moeten doen.""Ons doel is dat zelfstandige apothekers een heus steunpunt zijn voor informatie over geneesmiddelen, net zoals huisartsen."Een gewoon gesprek volstaat soms om problemen op te lossen. Officina-apothekers voelen zich mogelijk machteloos bij problematische voorschriften van patiënten die ontslagen werden uit het ziekenhuis en wanneer ze de dokter in kwestie niet kunnen bereiken. "We vroegen hen waarom ze geen contact namen met de ziekenhuisapotheker en ze zeiden dat ze daar nooit aan gedacht hadden. En wij dachten er niet aan dat officina-apothekers er niét aan zouden denken om ons te contacteren", merkt Sandrine Wustefeld op. "Alle ziekenhuizen werken op dezelfde manier, met een wachtdienst. Men kan het ziekenhuis altijd contacteren en vragen om met de apotheker te spreken."Om het probleem de wereld uit te helpen, ontmoette het team ziekenhuisapothekers in de buurt om tekst en uitleg te geven over het project en om een fiche op te stellen voor officina-apothekers met alle telefoonnummers van de ziekenhuisapothekers in de streek.Eind mei werden de zelfstandige apothekers uitgenodigd voor een informatieve vergadering om de nieuwe documenten voor te stellen. Dit keer waren er een 15-tal apothekers.In juli werden de nieuwe blauwe fiches verdeeld in de CNDG en de komende maanden wordt het project geëvalueerd. "Daarna zijn er twee opties: in meer diensten geneesmiddelenafstemming doen of bij het ontslag uit het ziekenhuis. In een ideale wereld moeten beide gecombineerd worden, maar daar zou dan ook een budget voor moeten zijn."Voor Sandrine Wustefeld toonde dit project duidelijk aan dat het werk van de ziekenhuisapotheker slecht gekend is bij hun zelfstandige collega's. "Maar in het belang van de patiënt moeten er bruggen geslagen worden. En omdat de overheid dat niet voor ons doet, moeten wij het doen. Goede informatie over geneesmiddelen leidt tot kortere verblijven in ziekenhuizen en de preventie van accidenten. De impact is enorm. Het zou veel minder geld kosten om bijkomende apothekers aan te nemen dan om de kosten te betalen van gevolgen van geneesmiddeleninteracties."