Tsunami aan mentale problemen op komst

De hoorzitting kwam er op vraag van de denktank 'Mentalwijs', een initiatief van socioloog Peter Kraewinkels en gezondheidseconoom Lieven Annemans. Dat de pandemie een enorme economische impact heeft, hoeft geen betoog. Dat ook de geestelijke gezondheid niet uit het oog mag worden verloren, is eveneens een open deur intrappen. Diverse onderzoeken uitgevoerd sinds het begin van de crisis tonen een aanzienlijke verslechtering aan van de geestelijke gezondheid van de Belgen. Volgens het Federaal Planbureau vertoont ongeveer de helft van de bevraagden symptomen die wijzen op een mogelijke psychische stoornis. In de commissie bevestigt elke speler in het veld hetzelfde: als er een golf van zorgaanvragen zou komen dan kan ons land de vraag niet aan. "De meeste diensten hebben onvoldoende ruimte, er is nu al sprake van hypersaturatie. Het huidige netwerk voldoet helemaal niet aan de behoeften", zegt Yahyâ Hachem Samii, directeur van de Franstalige Brusselse liga voor geestelijke gezondheidzorg. Samii betreurt dat er in de GEES-werkgroep voor de exitstrategie geen expert in de geestelijke gezondheidszorg zit. "Hoewel we dat van meet af aan gevraagd hebben. Uiteindelijk werd laattijdig een werkgroep voor de geestelijke gezondheid opgericht." Dokter Andy De Witte, diensthoofd psychiatrie bij de Antwerpse GZA-ziekenhuizen en voorzitter van de vzw Doctors4Doctors (D4D), ziet de gezondheid van zijn patiënten achteruit gaan. "Ik zie de urgentie van patiënten elke dag, hun vermoeidheid, mentale en fysieke pijn. Isolatie- en quarantainemaatregelen hebben onze geestelijke gezondheid kwetsbaar gemaakt. Maatregelen zijn nodig om een 'coronaburn-out', zoals sommigen het al noemen, te voorkomen, naast depressies of zelfs posttraumatische stress." Florence Ringlet, therapeutisch directeur van het Waalse centrum voor suïcidepreventie, bevestigt die trend. "We mogen niet vergeten dat suïcidaal gedrag vaak gecorreleerd is met het verlies van identiteitsreferenties of met een sociale breuk. De huidige crisis tast nu net de sociale banden aan. We merken in onze diensten een duidelijke daling van het aantal consultaties (-31%) voor de maanden maart-april in vergelijking met vorig jaar en bijna de helft minder follow-up consulten die uitgesteld of afgezegd worden. Nieuwe vragen daalden met 53%." "Voor het coronavirus behoorden we tot de wereldtop in de somatische zorg. De sector wordt voldoende gefinancierd, er zijn geen wachtlijsten", zegt Peter Kraewinkels. "Wat de geestelijke gezondheidszorg betreft is de situatie heel anders. We zaten onder het niveau van de buurlanden, met chronische onderinvesteringen en wachtlijsten alom." "Door de crisis is de situatie nu anders. Op somatisch vlak werd er snel ingegrepen met een versterking van de capaciteiten en een voorschot van een miljard euro voor de ziekenhuizen. In de geestelijke gezondheidszorg deden verenigingen hun uiterste best, maar volgde de overheid de situatie amper. Er werd niet meer dan 16 miljoen euro geïnvesteerd in de eerste lijn. Afgezet tegen de 250 miljoen die nodig zijn voor het goed functioneren ervan, stelt dat niet veel voor." In België gaat slechts 6% van de uitgaven voor gezondheidszorg naar de geestelijke gezondheid. Dat percentage zou volgens de Oeso minstens 10% moeten bedragen, wat een verhoging van het huidige budget met meer dan een miljard euro betekent. De deelnemers aan het parlementaire debat waren unaniem: er is een herfinanciering nodig van de geestelijke gezondheid in ons land. "Bijvoorbeeld om de hervorming van artikel 107 te herzien" , zegt Yahyâ Hachem Samii. Sommige deelnemers wezen op de tekortkomingen of zelfs het falen van de hervorming die tien jaar geleden begon. "De hervorming is om twee redenen ontoereikend: onvoldoende financiering en onvoldoende steun voor ambulante diensten die al 50 tot 60 jaar doen wat dat de federale overheid nu sinds tien jaar probeert te realiseren. Een succesvolle hervorming vereist een symbiose tussen het ziekenhuis en de ambulante zorg. En mobiele teams om kennis en middelen te diversifiëren." Herfinanciering is volgens Mentalwijs dé sleutel. Elke euro die in geestelijke gezondheid wordt geïnvesteerd, kan er mogelijk vier opleveren. "Dat werd wereldwijd aangetoond", zegt Peter Kraewinkels die verwijst naar een onderzoek van de WHO. "Eén euro die geïnvesteerd wordt in geestelijke gezondheid, bespaart één euro aan ziekenhuiskosten, een euro aan gerechtskosten, een verhoging van de productiviteit en, uiteindelijk, economische groei. Het omgekeerde is ook waar: niet investeren kost de gemeenschap veel geld." Mentalwijs meent dat de regering dringend een GGZ-budget moet voorzien om tegemoet te kunnen komen aan de meest urgente noden. En dat gebeurt best in overleg met de sector. "Wat willen we? Het aanbod in de geestelijke gezondheidszorg verhogen", zegt Peter Kraewinkels. De vereniging vraagt een budget van een miljard euro om doeltreffender te investeren in monitoring, onderzoek en innovatie. "Met het geld kan ook de terugbetaling van de geestelijke gezondheidszorg in het algemeen verbeterd worden en kunnen honderden mobiele teams worden opgericht. Vandaag zijn er tien. Ter vergelijking: Nederland heeft er 500. " "De huidige crisis toont aan hoe noodzakelijk liaisonpsychiaters en psychologen zijn, zowel voor de patiënten als voor de zorgverstrekkers" , zegt dokter De Witte. "Geestelijke zorg includeren in de algemene zorg, zou de norm moeten zijn. Somatische en psychische zorg zijn één." De bedoeling is dat de hoorzittingen resulteren in een parlementaire resolutie. Daarin wordt verzocht om de uitgaven voor geestelijke gezondheidszorg te verhogen zodat ze minstens 10% bedragen van de totale uitgaven voor gezondheidszorg. Bovendien moeten er onmiddellijk noodmaatregelen komen.