Tradities en geneesmiddelen verzoenen

Wij, apothekers, moeten de aandacht van de patiënt vestigen op de gevolgen van bepaalde tradities voor de gezondheid en op het feit dat de behandeling dienovereenkomstig moet worden aangepast.Theoretisch hoeven jonge kinderen, zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven, vrouwen tijdens de menstruatie, reizigers en zieken niet te vasten. Niet alle religieuze autoriteiten hanteren evenwel dezelfde maatstaven en sommige moslims verkiezen dan ook strikt te vasten.Studies hebben aangetoond dat het geboortegewicht van baby's van vrouwen die hebben gevast, lager is en dat ook de neonatale sterfte dan hoger is, maar dat wordt door andere studies niet bevestigd. Het is wel aangetoond dat vasten een zeer negatieve invloed heeft op de kwaliteit van de moedermelk tijdens de periode van borstvoeding.Over het algemeen moet je geneesmiddelen die alcohol bevatten, mijden. Je moet de voorkeur geven aan geneesmiddelen die maar één of twee keer per dag moeten worden ingenomen, zoals langwerkende galenische vormen en geneesmiddelen die intrinsiek een langere halfwaardetijd hebben. Als ontstekingsremmer kan je bijvoorbeeld beter piroxicam aanraden dan ibuprofen. Piroxicam wordt eenmaal per dag ingenomen, ibuprofen drie tot vier keer per dag.Als een geneesmiddel nuchter moet worden ingenomen, moet de patiënt dat 's avonds innemen zodra de vastenperiode eindigt. Als de patiënt een geneesmiddel twee keer per dag nuchter moet innemen, kan hij de tweede dosis innemen 's morgens voor de tweede maaltijd. De patiënt moet dan de tweede dosis minstens twee à drie uur na de eerste maaltijd en een halfuur voor de tweede maaltijd innemen. Als het tijdstip van inname wijzigt, mag je geen geneesmiddelen voorstellen die de slaap kunnen verstoren, zoals diuretica. Een andere oplossing waar mogelijk, is om perorale geneesmiddelen te vervangen door geneesmiddelen die via een andere weg worden toegediend.De patiënt moet de geneesmiddelen echter op het juiste tijdstip innemen. Als de patiënten overdag vasten, verandert er niets voor geneesmiddelen die ze 's avonds moeten innemen. Maar als de patiënten geneesmiddelen die ze gewoonlijk 's morgens of overdag innemen, 's avonds gaan innemen, kan dat risico's inhouden. De werkzaamheid en de veiligheid van tal van geneesmiddelen verschillen immers naargelang van het uur van inname volgens de biologische ritmes.Een slecht gebruik van geneesmiddelen kan leiden tot een mislukken van de behandeling. In een studie uitgevoerd in 2001 in Teheran was het aantal epilepsieaanvallen duidelijk hoger tijdens de maand van de ramadan (27 aanvallen bij 124 epilepsie-patiënten, van wie er 20 geen enkel geneesmiddel hadden ingenomen tussen het opkomen en het zakken van de zon). Vasten kan ook problemen geven bij mensen die geneesmiddelen innemen met een smalle herapeutische breedte.Uitdroging is gevaarlijk bij fragiele patiënten, vooral als de ramadan plaatsvindt tijdens de zomermaanden. Patiënten met nierinsufficiëntie, diabetes of ademhalings-insufficiëntie en ouderen verdragen uitdroging niet goed.DiabetesIn principe mogen diabetespatiënten en vooral dan patiënten met type 1-diabetes, patiënten met een instabiele of slecht gecontroleerde diabetes en zwangere vrouwen met diabetes niet nuchter blijven.Als die patiënten toch nuchter blijven, moet de glykemie vaker worden gecontroleerd zowel overdag als 's nachts en moet je de behandeling aanpassen volgens de glykemie en de timing van de belangrijkste maaltijden 's nachts. Sommige auteurs raden aan om de ochtend- en de avonddosis van insuline om te draaien en/of ze aan te passen volgens de verschillende maaltijden 's nachts. Eventueel is het wenselijk om een ander insulinepreparaat voor te stellen. Te bespreken met de endocrinoloog.Wat orale antidiabetica betreft, is metformine te verkiezen. Metformine veroorzaakt immers geen hypoglykemie en kan twee maal per dag worden ingenomen in plaats van drie maal. Glitazones, gliptines en incretinomimetica kunnen in dezelfde doseringen worden gebruikt aangezien het risico op hypoglykemie laag is. Geneesmiddelen die hypoglykemie kunnen veroorzaken, zoals sulfonylureumderivaten en glinides, zijn echter te mijden. Als je toch dergelijke antidiabetica voorstelt, is het verstandig om de dosering tijdelijk te halveren.Gliflozines tot slot worden niet aanbevolen gezien het risico op acidose en uitdroging.HypertensiePatiënten met hypertensie die moeten vasten, moeten goed worden gevolgd. Ook bij die patiënten gaat de voorkeur naar geneesmiddelen die één maal per dag worden ingenomen. Er is weinig onderzoek verricht naar de invloed van het vasten tijdens de ramadan op de bloeddruk. Volgens een Marokkaanse studie heeft vasten bij patiënten met een lichte hypertensie bij wie de bloeddruk stabiel is, slechts geringe negatieve invloed op de bloeddruk. Die patiënten mogen de antihypertensiva op het gebruikelijke uur blijven innemen.Een ander risico van vasten en de daaruit voortvloeiende uitdroging, is hemoconcentratie. Dat kan belangrijk zijn bij patiënten met hypertensie. Dat bemoeilijkt het therapeutische beleid bij die patiënten en meer nog bij patiënten met meerdere aandoeningen.Anderzijds kunnen een wijziging van de levenswijze tijdens de ramadan en een aanpassing van de eetgewoontes positieve effecten hebben als die uitmonden in een gezondere voeding. Stress en een ongecontroleerde, te gezouten voeding daarentegen kunnen negatieve effecten hebben. Er werden meerdere onderzoeken uitgevoerd naar de voeding bij mensen die de ramadan volgen, maar de resultaten verschillen enorm naargelang van de geografische en sociaal-economische omstandigheden.Maag- en duodenumulcusPatiënten met een maag- of duodenumulcus verdragen vasten niet goed en vertonen dan vaak nausea en braken. Ook stijgt het risico op perforatie van het ulcus. Die patiënten moeten dus de maaltijden goed spreiden. Je kan die patiënten aanraden om twee evenwichtige maaltijden per dag te eten en om niet tussendoor te snoepen.Bij sommige aandoeningen en sommige patiënten is vasten zoals tijdens de ramadan vanuit strikt medisch oogpunt af te raden. Moslims die tegenstrijdige adviezen krijgen, moeten dan zelf uitmaken of ze het advies volgen van hun arts dan wel dat van de imam.