...

Stijgende temperaturen, de toename van extreme weersomstandigheden... De gezondheidsgevolgen van de klimaatontregeling lijken hand in hand te gaan met de oprukkende globalisering. Vaak wijst men dan naar de effecten op ons cardiovasculair en ademhalingssysteem, maar ook wat betreft onze visuele capaciteiten is er een link. In januari waarschuwde de Société Française d'Ophtalmologie (SFO) de gezondheidsprofessionals voor de toename van ooginfecties die de afgelopen jaren over de hele wereld is waargenomen. "Dit houdt verband met internationale handel, de resistentie tegen antibiotica en milieu- en klimaatveranderingen, die allemaal het risico op besmettelijke oogziekten verhogen in bepaalde regio's die voorheen gespaard bleven", verklaarde prof. Marc Labetoulle, oogarts in het CHU Bicêtre (Parijs) en secretaris-generaal van de SFO. We stellen dit vast voor alle delen van het oog en in alle leeftijdsgroepen, zo legde hij uit: "De meest aangetaste gebieden zijn het bindvlies (conjunctivitis), het hoornvlies (keratitis), de iris (uveïtis anterior) en het netvlies (retinitis). Er is ook papillitis (aantasting van de oogzenuw), scleritis (de sclera), hyalitis (het glasvocht), choroiditis (het vaatvlies), blefaritis (de oogleden) en dacrocystitis of dacryoadenitis (de traanklieren). De potentieel meest ernstige infecties tasten de weefsels aan die rechtstreeks betrokken zijn bij het gezichtsvermogen (d.w.z. het hoornvlies, het glasachtig lichaam, het netvlies en de oogzenuw) en kunnen de visuele functie permanent in gevaar brengen." De klimaatverandering heeft invloed op de incidentie en verspreiding van besmettelijke oogziekten, in het bijzonder deze die worden overgedragen door teken en muggen. We hebben het hier over arbovirussen, virale infecties die worden overgedragen door bloedzuigende geleedpotigen. Het gaat dan voornamelijk om tropische ziekten (knokkelkoorts, chikungunya, Zika...), maar ze dringen steeds vaker door tot in Europa en Noord-Amerika. De uitbreiding van de endemische zone van arbovirussen kan vooral verklaard worden door de toename van het aantal gebieden dat wordt geteisterd door muggen die tot het geslacht Aedes behoren, waaronder Aedes albopictus (de tijgermug), die nu al aanwezig is in België. Sciensano en het Instituut voor Tropische Geneeskunde van Antwerpen (ITG) kwalificeren deze toename als zorgwekkend en roepen het publiek op om vanaf mei via de website of app melding te maken van de tijgermuggen die ze opmerken (muggensurveillance.be). De monitoring van deze muggen is van vitaal belang om hun introductie en vestiging in ons land zoveel mogelijk te voorkomen of te vertragen. Van de opkomende arbovirussen worden sommige in verband gebracht met oogaandoeningen. Dat is het geval bij dengue (knokkelkoorts), chikungunya, Zika en de West-Nijlkoorts. Oogproblemen zijn zeldzaam bij gele koorts, maar er zijn wel complicaties met het zicht beschreven na vaccinatie. "Klimaatverandering wordt vaak ten onrechte beschouwd als de oorzaak van bio-invasies. Maar in feite is de mens de meest invasieve soort: als we over land, op zee en door de lucht reizen, dragen we infectieuze agentia, vectoren, huisdieren en hun parasieten met ons mee", nuanceert de Académie française de médecine. Momenteel zien we een evolutie in de geografische verspreiding van overdraagbare endemische ziekten, in de verspreiding van epidemieën, van de seizoenen en de intensiteit van de overdracht. Deze geleidelijke veranderingen krijgen steeds meer een permanent karakter. Naast opkomende arbovirussen kunnen ook heel wat andere omgevingsvariabelen aanleiding geven tot een toename van infecties en superinfecties van het hoornvlies, de sclera en het bindvlies: herpes simplex en herpes zoster van de cornea en conjunctiva, virale keratoconjunctivitis, schimmellaesies van de cornea.... De klimaatverandering heeft niet alleen invloed op de toename van de verspreiding van besmettelijke oogziekten. Al in 2003 voerde de Wereldgezondheidsorganisatie een onderzoek uit waarin bevestigd werd dat het dunner worden van de ozonlaag en de toegenomen uv-straling verantwoordelijk waren voor nog een aantal andere gezondheidsproblemen van de ogen, waaronder fotokeratitis (ontsteking van het hoornvlies), fotoconjunctivitis en cataract. Toch is de uv-straling niet het enige probleem: ook stijgende temperaturen, luchtvervuiling en allergenen zijn risico- factoren die kunnen bijdragen aan de verbreding van het spectrum van oogaandoeningen, die in de toekomst waarschijnlijk meer zullen voorkomen. "Verhoogde blootstelling aan uv-straling wordt in verband gebracht met een verhoogd risico op aandoeningen van het oogoppervlak, waaronder pterygium (gedeeltelijke en membraanachtige verdikking van het bindvlies, n.v.d.r.), squameuze neoplasie van het oogoppervlak en cataract", zo verklaarde dr. Nisha Acharya (University of California) tijdens de ARVO-conferentie (Association for Research in Vision and Ophthalmology) die in april 2023 in New Orleans (VS) werd gehouden. De vakliteratuur over de impact van luchtvervuiling en klimaatverandering op de gezondheid van de ogen is nog steeds vrij schaars, maar toch tonen enkele studies een positief verband aan tussen verhoogde niveaus van milieuvervuiling en een hoger risico op het ontwikkelen van cataract en ziektes van het oogoppervlak. Deze laatste aandoeningen worden vooral ongunstig beïnvloed door een aantal milieubedreigingen, zoals de langere duur van de allergieseizoenen en de toenemende frequentie van bosbranden. Recent is het aantal gevallen van cataract wereldwijd toegenomen, wat voornamelijk toegeschreven wordt aan de stijgende niveaus van ozon, stikstof- oxiden en zwavel in het milieu. Naar schatting is minstens 20% van de gevallen van cataract een direct gevolg van een toenemende blootstelling aan uv-straling, wat kan leiden tot een overproductie van reactieve zuurstofspecies (ROS) in de ooglens. Bij stijgende temperaturen neemt ook de relatieve luchtvochtigheid af, en als gevolg daarvan kan de opwarming van de aarde dus droge ogen veroorzaken of verergeren, wat dan weer het algemene risico op hoornvlies- en bindvliesinfecties verhoogt. De toename in de frequentie en intensiteit van situaties die droge ogen veroorzaken is één van de meest voor de hand liggende gevolgen van klimaatverandering op de gezondheid van de ogen. Hogere temperaturen en sterkere wind kunnen de ogen doen uitdrogen en kunnen leiden tot irritatie, roodheid en ontsteking van het oogoppervlak. Personen die contactlenzen dragen hebben nog meer kans om ooginfecties op te lopen, als gevolg van het uitdrogen van het hoornvlies. En daarnaast zijn hoge temperaturen ook in verband gebracht met een verhoogd risico op het loskomen van het netvlies. Tenslotte hebben studies verder aangetoond dat, naast het risico op infecties en cataract, er ook verbanden bestaan tussen de blootstelling aan luchtvervuiling en openhoekglaucoom, uveïtis, het verdunnen van de netvlieslaag, leeftijdsgebonden maculadegeneratie (AMD), diabetische retinopathie... Onder de fysiologische mechanismen die hierbij betrokken zijn: chronische ontsteking, oxidatieve stress en de toxiciteit van fijne deeltjes, en PM2,5 in het bijzonder. NB: Fijn stof (PM2,5) bestaat uit vaste deeltjes met een diameter van minder dan 2,5 µm. Zoals alle deeltjes bestaan ze uit een mengsel van verschillende chemische verbindingen. Een paar eenvoudige maatregelen (van jongs af aan) kunnen schade door uv-stralen voorkomen, waaronder niet rechtstreeks naar de zon kijken, uit de zon blijven wanneer de stralen het sterkst zijn, een hoed met een brede rand dragen en een zonnebril opzetten die de uv-stralen voor 100% blokkeert. Maar het is veel moeilijker om zich individueel te beschermen tegen schade veroorzaakt door luchtvervuiling of doordat allergene seizoenen steeds langer en intenser worden. Het bestrijden van de klimaatcrisis vereist daarom een gezamenlijke aanpak waarbij zowel clinici, onderzoekers als politieke beleidsvoerders betrokken zijn, met als doel de impact van de klimaatverandering op de gezondheid van de ogen en het algemene welzijn op lange termijn efficiënt in te perken. sfo-online.fr