...
Vooral dan omdat het afstemmen van alle niveaus op elkaar gepaard gaat met een enorm tijd- en energieverlies. "Administraties en zelfs ministers willen wel samenwerken maar er zijn gewoon heel veel discussies over wie nu precies waarvoor bevoegd is en wie welke hefbomen in handen heeft", stelt Facon. "De capaciteiten zijn enorm gefragmenteerd. Iedereen is altijd wel een stukje bevoegd. Elke entiteit beschikt over een beetje middelen maar geen enkele entiteit heeft voldoende middelen. Alles is verdeeld over acht of negen ministers. Leg dat samen en je hebt voldoende middelen, capaciteit en expertise", dixit Facon. Ook noodzakelijke hervormingen in de gezondheidszorg verlopen hierdoor moeizaam op elk beleidsniveau. De huidige staatsstructuur biedt geen duurzame, structurele oplossing. Om slagkracht en snelheid van besluitvorming te verbeteren, dringt een nieuwe staatshervorming en een ordentelijke bevoegdheidsverdeling zich op. Het woord is aan de politiek. Pedro Facon: "We gaan daarop niet wachten om onze verantwoordelijkheid te nemen en de nodige stappen te zetten. Het lost ook niet alles op. Alle entiteiten bespaarden bijvoorbeeld veel te veel op preventie en opsporing. Investeringen in gemeenschapsinspectie zijn nodig, of je ze nu opnieuw federaliseert of op deelstaatniveau behoudt." Ook Erika Vlieghe wil bouwen op het bestaande. "Abstractie maken van de staatsstructuur gaat natuurlijk niet. Wel kan je er pragmatisch mee omgaan tijdens een crisis. Als we wachten op een staatshervorming dan zitten we al een heel eind in een nieuwe epidemie", merkt ze ironisch op. "Ondanks de staatsstructuur zijn we tot oplossingen gekomen. Vooral door een sense of urgency, persoonlijke inzet van een aantal mensen en omdat België klein is waardoor de groep mensen bevattelijk blijft. Samen konden we een antwoord bieden op urgente noden en problemen. Maar het heeft iets bevreemdend. Ik ervaar toch een zeker politiek en bestuurlijk vacuüm." Eens uit crisismodus vertraagt het beslissingsproces weerom, stelt prof. Vlieghe. Maar de crisis is niet voorbij. We moeten ons wapenen tegen een eventuele tweede golf en een doorstart maken. Ik ben het helemaal eens met Pedro. Deze impasse kan niet blijven duren, de staatsstructuur moet veranderen. Wel hoop ik dat de verdere gesprekken daarover de samenwerking de komende maanden niet bevriest. Dan zijn we verderaf dan ooit." De verklaringen voor het 'politieke vacuüm' waarover Vlieghe het had zijn divers, denkt Facon. "De federale regering is al anderhalf jaar in lopende zaken. De nieuwe legislatuur op deelstaatniveau was ook nog maar pas aangevat: op de Duitstalige gemeenschap na zijn de deelstaatministers allemaal nieuwkomers. Heel snel worden ze dan geconfronteerd met een crisis zonder weerga, verre van evident." De techniciteit en onzekerheid wekken ook een zekere schrik op bij de politieke klasse. Daardoor is een zeer prominente rol weggelegd voor een technocratie van experten en academici. Zij analyseren problemen, doen voorstellen, maar communiceren ook de besliste oplossingen. Dit laatste gaat nu zeer ver." Ook de administraties - de bureaucratische besluitvorming - treden sterk op de voorgrond. "Dat samenspel tussen ambtenaren, academici, experts... heeft voordelen, maar er zijn ook risico's. Het is belangrijk dat daarover ook maatschappelijk en politiek gedebatteerd wordt." Erika Vlieghe beaamt en stelt dat administratie, academici en experts in het gat van "deze hele complexe crisis" zijn gesprongen. "Dat zou niet zo moeten zijn, maar een goede pandemische voorbereiding en mensen met crisiservaring ontbraken. Politici konden daar dus niet op steunen en dan stopt het voor een stukje. De complexe staatsstructuur waarin iedereen naar iedereen kijkt en niemand de handschoen opneemt, deed dan de rest."