...

Het concept wordt momenteel onderzocht op het departement Precisiegeneeskunde van de Universiteit Maastricht. De niet-pathogene bacteriën worden onder vorm van sporen - niet detecteerbaar door het immuunsysteem - systemisch geïnjecteerd. Aan boord, een gewijzigd genoom dat één of ander geneesmiddel tot expressie kan brengen. "Het kan gaan om een monoklonaal antilichaam", zegt radiobioloog Jan Theys. "Maar we testen momenteel ook een enzym dat een niet-toxische prodrug in een actief kankergeneesmiddel kan omzetten." De expressie van dit gewijzigde genoom is echter niet voor de slaperige sporevorm van de bacterie weggelegd.Laat nu de overgrote meerderheid van de soliede tumoren zones van hypoxie en necrose vertonen, als gevolg van een slechte bloedvoorziening. "Dat is uniek voor tumoren", zegt professor Jan Theys. De sporen van de anaerobe Clostridiumstam kunnen zich uitsluitend tot een actieve vorm ontpoppen in een dergelijke zuurstofarme omgeving. "Op die manier creëren we lokaal, in de tumor, een soort chemotherapiefabriek. Met het tweetrapssysteem - waarbij de bacterie een enzym produceert om een achteraf toegediende prodrug in een actieve vorm om te zetten - hebben we zowel spatieel als temporeel controle over wat er gebeurt. De activiteit van het geneesmiddel blijft immers beperkt tot de zone van de tumor. En zolang we geen prodrug toedienen, kan er geen medicamenteuze activiteit optreden." Als de tumor reageert op de behandeling en de omgeving opnieuw zuurstofrijk wordt, keren de bacteriën naar de sporevorm terug. Vervolgens worden ze door het immuunsysteem opgeruimd.Dieronderzoek heeft intussen de proof of principle geleverd. Het departement heeft nu ook subsidie gekregen om de vertaalslag te maken naar het klinisch onderzoek. Jan Theys denkt dat de eerste klinische studies zullen kunnen starten over drie à vijf jaar. Toch zo lang nog? "We moeten toestemming krijgen bij de regulerende instanties", verduidelijkt de onderzoeker."Maar het inspuiten van levende bacteriën bij patiënten is een nieuw gegeven", zo vervolgt Jan Theys. "We hebben dus voor onze onderhandelingen geen precedent waarop we kunnen steunen. We spreken ook met een bedrijf dat ons product kan ontwikkelen conform de regels van good manufacturing practice. Daarnaast moeten een aantal tests worden overgedaan. We hebben tot nu toe bijvoorbeeld de sporen van Clostridium gekweekt op een voedingsbodem met rundsderivaten. Dat kunnen we voor studies bij de mens niet gebruiken, wegens het beperkte, maar potentiële risico op contaminatie met bijvoorbeeld Creutzfeldt-Jacob."Het dieronderzoek moet overigens verder worden verfijnd. Zo weet men dat het effect van de nieuwe behandeling proportioneel is met de hoeveelheid necrotisch weefsel in de tumor. Daarom zou het interessant kunnen zijn actief necrose te induceren met bestraling. Prof. Theys denkt dat de nieuwe behandeling sowieso de beste resultaten zal opleveren in combinatie met radiotherapie. Dat komt omdat radiotherapie veel effect heeft op zuurstofrijke zones in de tumor, maar minder goed inwerkt op zuurstofarme gedeelten. In die optiek treedt Clostridium complementair op.