'De infrastructuur van kritieke medicatie is net zo belangrijk als die van defensie'

De coronapandemie heeft een groeiend probleem in Europa aan het licht gebracht: een tekort aan kritieke medicijnen en medische apparatuur. Tijdens deze gezondheidscrisis meldden verschillende lidstaten medicijntekorten, wat volgens deskundigen aantoonde dat onze aanvoerketen van kritieke medicatie en ingrediënten te uitgerekt en niet divers genoeg was. De afgenomen wereldwijde medicijnproductie, logistieke problemen en het hamsteren van voorraden door landen als reactie op de crisis, hebben de situatie in de Europese Unie verergerd. "Covid veroorzaakte een crisis die we in Europa nog nooit eerder hadden meegemaakt", zegt Eurocommissaris Várhelyi aan De Apotheker. "Deze crisis heeft aangetoond hoe onze toeleveringsketen van medicatie onderhevig is aan de grillen van de mondiale politiek. In de afgelopen 20 jaar is de productie van geneesmiddelen, en dan met name goedkopere generische varianten, verschoven naar landen ver buiten Europa. Hierdoor is de EU sterk afhankelijk geworden van verre leveranciers buiten de Unie, zowel voor de productie als de ingrediënten die daarvoor worden gebruikt." Inspanningen om de Europese afhankelijkheid in kaart te brengen begonnen in 2023. Toen publiceerde het Europees Geneesmiddelenbureau een lijst met meer dan 200 essentiële ingrediënten en medicamenten, inclusief hun herkomst. Várhelyi benadrukt dat het voor de Europese Commissie duidelijk werd dat er dringend werk gemaakt moest worden van een eigen infrastructuur voor kritieke medicatie. "De infrastructuur van kritieke medicatie is in mijn ogen net zo belangrijk als die van transport of defensie. Medicatie moet altijd beschikbaar zijn voor Europeanen, dus we moeten onze aanvoerketen diversifiëren en verkorten. We mogen niet afhankelijk blijven van een kleine groep landen buiten Europa", aldus de Eurocommissaris. Als onderdeel van het Europese plan om de afhankelijkheid te verminderen, werd in 2023 de Kritieke Geneesmiddelenalliantie opgericht. Dit initiatief introduceerde een solidariteitsmechanisme om de uitwisseling van medicatie tussen EU-lidstaten te vergemakkelijken. Dat bleek al in hetzelfde jaar waardevol: toen ons land kampte met een tekort aan trombolytica, leverde Frankrijk een deel van zijn overschot. Een ander belangrijk initiatief dat in 2024 het levenslicht zag was de Critical Medicines Act (CMA), met als doel het verenigen van de verschillende Europese markten. "De CMA zal voortbouwen op het werk van de eerder gepresenteerde Kritieke Geneesmiddelenalliantie", legt Várhelyi uit. "Een belangrijk doel van de CMA is het creëren van grotere markten door de gezamenlijke inkoop tussen geïnteresseerde lidstaten verder te stimuleren. Met de CMA willen we een raamwerk opzetten waarmee we snel kunnen inspelen op mogelijke tekorten op de Europese markt." Het initiatief zal in maart dit jaar aan de Europese Commissie worden gepresenteerd door Várhelyi. Een ander belangrijk element voor het verbeteren van de beschikbaarheid van medicatie, is het creëren van een aantrekkelijk ondernemers- en vestigingsklimaat voor fabrikanten, aldus de Eurocommissaris. "We willen de farmaceutische industrie op lange termijn een gedetailleerd en voorspelbaar inzicht in de Europese markt bieden, zodat bedrijven bereid zijn om investeringen te doen. Op deze manier hopen we fabrikanten te overtuigen om een deel van hun productie dichter bij, of zelfs in Europa te vestigen. Dit zou zorgen voor een betrouwbare en korte productieketen en een veilige levering van geneesmiddelen garanderen", aldus Várhelyi. Critici stellen echter dat Europa lange tijd heeft geprofiteerd van de relatief lage lonen en minder strenge milieunormen in landen zoals China en India, wat zich weerspiegelt in de prijzen van geneesmiddelen. Volgens Várhelyi hoeft een productie dicht bij Europa echter niet per se te leiden tot hogere prijzen. "Lange toeleveringsketens en de afhankelijkheid van slechts enkele leveranciers doen dat wél, zeker in crisistijden zoals tijdens covid-19. Productie in of nabij Europa zorgt juist voor stabielere en betrouwbare leveringen.""Als de kostenfactoren voor producenten voorspelbaar en betrouwbaar zijn, stimuleren we ze om zich te vestigen in de EU of in Europese landen die kandidaat-lidstaten zijn, zoals die in de Westelijke Balkan. Deze landen maken al deel uit van onze waardeketens, passen de EU-regels op het gebied van veiligheid en effectiviteit toe of zullen dat snel doen, en hebben de mogelijkheid om zich al vóór hun EU-lidmaatschap aan te sluiten bij de interne markt door middel van geleidelijke integratie", besluit de Eurocommissaris.