...
Claire Defrance wilde altijd al wetenschappelijke studies doen en het feit dat ze 'opgegroeid' was in een apotheek, die van haar vader, leidde haar naar de faculteit farmaceutische wetenschappen in Namen en vervolgens naar die van UCLouvain voor haar master. Ze studeerde af in 2012 en nam onlangs de leiding van de apotheek over van haar vader, een kleine buurtapotheek in Jette, in het noorden van Brussel. Waar komt haar belangstelling voor een 'groene' apotheek vandaan? "Ecologie was voor mij altijd al belangrijk. Dat werd extra duidelijk toen ik de film 'Tomorrow' zag (van Cyril Dion en Mélanie Laurent, nvdr). Het was een schok, ik realiseerde me hoeveel impact mijn gedrag kon hebben op het milieu, hoe iedereen een steentje kan bijdragen. Ik stelde mijn levensstijl in vraag, ik ontdekte dat ik veel verder kon gaan en volgde een opleiding georganiseerd door Quinoa (1), een non-profitorganisatie die nadenkt over de impact van onze voeding op de ecologie. Vervolgens veranderde ik veel om afval te vermijden, om bulk, lokaal, seizoensgebonden en biologisch te winkelen, ik werd vegetariër, ik veranderde mijn gewoonten voor reizen en vervoer, en ga zo maar door. Al deze veranderingen kwamen beetje bij beeetje en nu hebben ze een belangrijke plaats in mijn leven ingenomen, ik voel me beter, mijn levensstijl past perfect bij mijn waarden." "Toen ik al die veranderingen in mijn persoonlijk leven had doorgevoerd, werd de kloof met mijn professioneel leven wel heel groot. Geconfronteerd met deze situatie had ik twee keuzen: een andere baan zoeken - wat jammer zou zijn, want apotheker zijn is ontzettend belangrijk voor mij -; of mijn apotheek aanpassen, wat uiteindelijk een verrijkendere keuze is dan weggaan." Om zichzelf de middelen te geven om haar groene ambities waar te maken, besliste Claire Defrance om een opleiding tot eco-consulent te volgen aan het Institut Eco-Conseil in Namur (2). De opleiding liep van januari 2020 tot deze maand april. "Een eco-adviseur is een gids voor verandering. De opleiding richt zich op communicatie en projectmanagement, maar geeft ook aanknopingspunten voor opleidingen rond verschillende thema's (afval, biodiversiteit, etc.). Het doel is om een project op een participatieve manier uit te voeren met behulp van collectieve intelligentie. De opleiding heeft me echt geleerd hoe 'de groep' kan werken om veranderingen aan te brengen, niet om een project op te leggen, maar om iedereen te laten deelnemen aan het uitwerken ervan, wat veel interessanter en duurzamer is." Als onderdeel van het project dat ze ontwikkelde tijdens haar opleiding tot eco-consulent, lanceerde Claire Defrance in januari een oproep op Facebook en via de Dynaphar-groep om geïnteresseerde apothekers uit te nodigen voor brainstormbijeenkomsten. "Mijn idee was om samen te komen. Iedereen is aan het werk in zijn apotheek, maar samen ervaringen delen is zoveel boeiender!" Deze eerste oproep werd goed ontvangen: 30 tot 40 mensen toonden interesse en acht apothekers namen deel aan de bijeenkomsten (één per maand). "Het doel van de eerste sessies was om te zien wat vandaag voor problemen zorgt in de apotheek, om een gemeenschappelijke visie als uitgangspunt te hebben. Ik vond deze bijeenkomsten erg interessant omdat er dingen waren waar ik niet aan had gedacht, zoals de energie-impact in de apotheek, de watervervuiling door geneesmiddelen, terwijl ik vooral dacht aan afval en mobiliteit", zo geeft ze toe. De laatste bijeenkomst vond plaats op 25 maart. "Na de brainstormsessies waarin de ideeën een beetje alle kanten op gingen (verkoop per tablet, gebrek aan tracering van de productie van moleculen, enz.), dachten we dat het interessant zou zijn om een eerste actie te ondernemen. Daarom besloten we om een lijst te maken van OTC-producten die voldoen aan criteria voor producten die zowel wetenschappelijk, ecologisch verantwoord als ethisch zijn. We zullen proberen om meer informatie in te zamelen over de werkelijke productieomstandigheden van verschillende specialiteiten, zodat we vragen van patiënten kunnen beantwoorden en hen iets kunnen bieden dat voldoet aan onze drie criteria. Het zou een thema kunnen zijn voor het eindwerk van een student. In afwachting werken we verder aan het verminderen van afval en aan overleg met afgevaardigden om hen duidelijk te maken dat we niet liever niet automatisch displays, publiciteitsmateriaal, enz. willen ontvangen." De Brusselse apotheker werkte van meet af aan aan het 'groener' maken van de apotheek door haar collega's te sensibiliseren over sorteren, het ontwikkelen van bulk- en thuisbereidingen, om het aantal verpakkingen te beperken. "Zelfgemaakte bereidingen werken supergoed, maar het is wellicht te vroeg voor bulk (shampoos, siropen tegen droge / vette hoest, magnesium, vitamine C...), zeker in tijden van pandemie. Bovendien moet er dan ook nagedacht worden over de ruimtelijke herinrichting van de apotheek." Naast de afvalproblematiek is mobiliteit een ander aandachtspunt, de mobiliteit van het personeel, maar ook leveringen aan woonzorgcentra en die van bedrijven. "Het is normaal dat groothandels meerdere keren per dag leveren, maar voor andere bestellingen zijn er dingen die gedaan kunnen worden om het aantal dozen en ritten te beperken. We leveren aan een woonzorgcentrum en we denken erover om dat per fiets te doen, wat andere vragen oproept, zoals het risico op diefstal." "Naast afvalbeheer moeten we nadenken over de preventie ervan. Ik vraag me bijvoorbeeld vaak af waarom de vervaldatums nog steeds geblokkeerd zijn op vijf jaar, terwijl studies aantonen dat geneesmiddelen na 40 jaar nog steeds doeltreffend waren." "We zouden patiënten bewust kunnen maken van de ecologische impact van de apotheek, bijvoorbeeld door ze te stimuleren het leeggoed in te brengen. De apotheker heeft ook een rol als informatieverstrekker op het gebied van gezondheid en preventie en de menselijke gezondheid is verbonden met de ecologie. Het is moeilijk om in goede gezondheid te verkeren als de planeet ziek is." De groene apotheek kan ook niet zonder therapietrouw. "Bewustwording van compliance en het beperken van overconsumptie zijn zaken die al lang deel uitmaken van mijn visie van apotheker. Zo werd er bijvoorbeeld al heel wat vooruitgang geboekt over verantwoord antibioticagebruik." "Ook patiënten zijn milieubewust. Er is meer vraag naar natuurlijke producten, naar manieren om verspilling en afval te vermijden, de bedrijfsethiek, enz. Een eco-label met een echt charter zou interessant kunnen zijn. Het is niet eenvoudig om groenere producten of een plant aan te bevelen om een andere te vervangen die met uitsterving bedreigd is. We leggen bijvoorbeeld uit dat een etherische olie erg duur is omdat de grondstof heel zeldzaam is. Ik wil er niet aan meewerken om deze plant nog zeldzamer te maken. Je moet dus een idee hebben van de productievoorwaarden van planten en specialiteiten... Tegelijkertijd is het ook geen kwestie van greenwashing, ik wil echt dat er een reflectie is die gevolgd wordt door concrete acties." Claire Defrance is zich ervan bewust dat dit onderwerp globale reflectie vereist en dat de wereld niet verandert op 30 dagen. "Dat leerde ik ook tijdens mijn opleiding: veranderingen kosten tijd! Maar hoe dan ook ben ik blij te zien dat ik niet de enige ben die zich dit soort vragen stelt. Mensen nemen deel aan de bijeenkomsten die ik heb georganiseerd, en ik kreeg ook veel steunbetuigingen van apothekers die me zeggen dat ze geen tijd hebben om te investeren in een groene apotheek, maar dat ze het initiatief 100% steunen. Het is zeer motiverend om te zien dat er een verlangen is om dingen te veranderen!" (3) "Ons beroep blijft evolueren, het probeert meer in overeenstemming te zijn met de realiteit, ik denk dat we de dingen beetje bij beetje kunnen veranderen en dat we de moed niet mogen verliezen. We zullen later zien, maar eerst kunnen we ons steentje bijdragen, op ons niveau. Later, als we met velen zijn, zal het een groep zijn waar men op andere niveaus naar zal moeten luisteren." Voorlopig lijkt de Brusselse apothekerskoepel AVB belangstelling te hebben voor dit onderwerp en de APB denkt na over de apotheker van de toekomst, die logischerwijs ook rekening houdt met het milieu. Op korte termijn is het doel van Claire Defrance om haar opleiding tot eco-consulent af te ronden en daarna haar vergaderingen met apothekers verder te zetten. In afwachting van de opkomst van een heuse 'groene' apotheek van de toekomst...